Shockschade en het aloude Taxibus-arrest

‍Wanneer iemand door een ongeval of misdrijf ernstig gewond raakt of overlijdt, heeft dat niet alleen grote gevolgen voor het slachtoffer zelf, maar natuurlijk ook voor diens naasten. De confrontatie met een acute noodsituatie waarin iemand zich bevindt, kan een traumatiserend effect hebben. Zelfs in die mate dat er bijvoorbeeld sprake is van PTSS en psychologische hulp noodzakelijk is. In die gevallen kunnen ook directe naasten van het slachtoffer hun schade claimen op de dader of veroorzaker van het incident, onder de noemer shockschade.    

Shockschade is psychische schade als gevolg van een traumatische gebeurtenis van een naaste. Degene die shockschade lijdt, kan naast de immateriële schade, ook wel smartengeld genoemd, ook bijvoorbeeld verlies van inkomsten vorderen, omdat diens normale werkzaamheden niet meer uitgevoerd kunnen worden.

Het Taxibus-arrest

In het zogenoemde Taxibus-arrest van 22 februari 2002 heeft de Hoge Raad geoordeeld dat in de zaak die aan dat arrest ten grondslag lag de toekenning van shockschade mogelijk is. Het ging daarin om een vreselijk ongeval waarbij een meisje van toen vijf jaar oud om het leven kwam. Zij reed op haar fietsje op een woonerf en is toen aangereden door een taxibus. De taxibus is met een van de achterwielen over haar hoofd gereden. De moeder van het meisje werd door een buurvrouw gewaarschuwd. De moeder is naar de plaats van het ongeval gegaan en daar zag zij haar dochter levenloos liggen. De moeder heeft ernstig letsel opgelopen als gevolg hiervan en vorderde haar materiële en immateriële schade op de aansprakelijke partij.

In het Taxibus-arrest besloot de Hoge Raad dat de veroorzaker van een ernstig ongeval ook onrechtmatig handelt jegens degene die in een nauwe affectieve relatie met het slachtoffer en die door het waarnemen van het ongeval of door de directe confrontatie met de ernstige gevolgen ervan geestelijk letsel oploopt. Er moet dan wel sprake zijn van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld, aldus de Hoge Raad. Ook moet er een rechtstreeks verband bestaan tussen de schadeveroorzakende gebeurtenis en het geestelijk letsel dat de naaste door de confrontatie met de gevolgen van dit handelen oploopt anderzijds.

Recente aanvulling

In het arrest van 28 juni 2022 heeft de Hoge Raad een belangrijke aanvulling gegeven op het Taxibus-arrest. De Hoge Raad is daartoe overgegaan omdat in de praktijk verschillende opvattingen naar voren zijn gekomen over de vraag in welke gevallen vergoeding van shockschade mogelijk is.

De Hoge Raad overweegt dat gezichtspunten die een rol spelen bij de beoordeling van de onrechtmatigheid jegens degene bij wie een hevige emotionele schok is teweeggebracht (het secundaire slachtoffer) onder meer zijn:

- de aard, de toedracht en de gevolgen van de gepleegde onrechtmatige daad, waaronder de intentie van de veroorzaker/dader en de aarden ernst van het aan het slachtoffer toegebrachte leed.

- de wijze waarop de naaste vervolgens wordt geconfronteerd met de onrechtmatige daad en de gevolgen daarvan.

- de aard van de relatie tussen het slachtoffer ende naaste(n), waarbij geldt dat bij het ontbreken van een nauwe relatie niet snel onrechtmatigheid kan worden aangenomen.

‍"Geestelijk letsel"

Als de rechter op grond van een objectieve rapportage van een deskundige tot het oordeel komt dat sprake is van geestelijk letsel, dan komt zowel de materiële als de immateriële schade die daarvan het gevolg is voorvergoeding in aanmerking.

Samenloop affectieschade

Op 1 januari 2019 is de Wet vergoeding affectieschade inwerking getreden. Affectieschade is een vorm van immateriële schadevergoeding. De nabestaanden of naasten kunnen schadevergoeding krijgen voor hun leed en verdriet als het slachtoffer is overleden of ernstig en blijvend letsel heeft opgelopen als gevolg van een gebeurtenis waarvoor een ander aansprakelijk is.

Alleen de partner van het slachtoffer, zijn kinderen en ouders, of zij die een vergelijkbare relatie hebben met het slachtoffer, komen in aanmerking voor een vergoeding van affectieschade. De hoogte van de vergoeding ligt tussen de EUR 12.500 en EUR 20.000.